توسعه محصولات ارگانیک

توسعه محصولات ارگانیک؛ نیازمند حمایت های فراگیر و همه جانبه

تهران- ایرنا- استفاده از استانداردهای سختگیرانه در تولید محصولات ارگانیک، سبب شده است تا این محصولات با دارا بودن سطح قابل قبولی از کیفیت، ارزش تغذیه ای مناسبی را به مصرف کنندگان عرضه کنند اما مشکلات و محدودیت های موجود در تولید این فرآورده ها می طلبد که نهادهای متولی با حمایت های فراگیر از آن به توسعه این مهم یاری رسانند.

فرهنگ سازی در ارتباط با تهیه مواد غذایی مرغوب و سالم و بسترسازی برای تولید محصولاتی ایمن از اولویت های سیاست گذاری های کلان در هر جامعه ای به شمار می رود زیرا اینگونه سلامت شهروندان حفظ شده و بیماری های مختلف کنترل می شود. محصولات ارگانیک در تولید و فرآوری آنها از کودهای شیمیایی، سم ها، هورمون‌ها و دستکاری‌های ژنتیکی استفاده نشده است و تمام مرحله های تقویت زمین، کاشت و برداشت با استفاده از نهاده‌های طبیعی صورت می گیرد که جایگاه ویژه ای در میان مواد غذایی سالم دارد.

ایران به لحاظ تولید و مصرف محصولات ارگانیک در مقایسه با دیگر کشورهای از سهم اندکی برخوردار است اما در سال‌های گذشته این میزان رو به رشد گذاشته و مردم با آگاهی از مزیت های آن، این نوع محصول ها را در سبد خرید خویش جای داده اند.

ایران در تولید محصول ها ارگانیک مقام 42 در میان 179 کشور را کسب کرده است. ضرورت و اهمیت محصولات ارگانیک و مسایل و مشکل های پیش روی تولیدکنندگان سبب شد تا نظر «حسین محمودی» عضو هیات علمی پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی را در این ارتباط جویا شویم.

** محصولات ارگانیک و مزیت های زیست محیطی و بهداشتی آن
کشاورزی ارگانیک، روشی پایدار در تولید محصولات کشاورزی به شمار می رود که سلامت مصرف کنندگان و همچنین سلامت محیط زیست را در پی دارد. کشت ارگانیک یکی از روش های کشاورزی اکولوژیک محسوب می شود که توازن و تعادل در تولید و حفظ محیط زیست در آن اصل مهم است. در این زمان که در کشورمان، ابتلا به بیماری هایی مانند سرطان رشد قابل ملاحظه دارد مصرف محصولات ارگانیک بسیار ضروری به نظر می رسد چراکه بخشی از دلیل های بروز این بیماری ها با آلودگی های مواد غذایی در ارتباط است. باید گفت در بیشتر محصولات غیرارگانیک به ویژه در سبزیجات و صیفی جات، میزان سم های شیمیایی بیش از میزان مجاز وجود دارد و استفاده بلندمدت از چنین محصولاتی به ویژه برای قشرهای آسیب پذیر مانند سالمندان و کودکان می‌تواند خطرناک باشد. محصولات ارگانیک در کنار تضمین سلامت غذایی از تخریب زیست بوم ها نیز پیشگیری می کند به دلیل آن که این نوع کشت از روش پایدار تولید محصولات کشاورزی بهره می برد کمتر به آب و خاک آسیب می رساند و باعث می شود که محیط زیست سالم تر بماند.

**کاهش هزینه های زیست محیطی با حمایت از محصولات ارگانیک
اسناد بالادستی بر واژه ارگانیک تاکید می کند و بر حمایت و تقویت آن اشاره دارد اما در سال های گذشته به دلیل های مختلف از جمله نبودن درک درست متولیان امر از مقوله پیشگیری از بیماری ها به وسیله سلامت غذا، حمایت لازم در این زمینه به عمل نیامده است. وزارت کشاورزی به عنوان یکی از بانیان و مسوولان این امر، اقدام هایی را در این ارتباط صورت داد که کافی نیست. در صورت حمایت از کشاورزی ارگانیک می توان از تخریب محیط زیست جلوگیری کرد و با توجه به شکننده بودن زیست بوم در ایران، دولت می‌بایست برای احیای آن میلیاردها دلار هزینه کند اما با حمایت از کشاورزی پایدار می تواند با هزینه بسیار کمتر به این هدف نایل آمد.

**استقبال مردم از محصولات ارگانیک
گروهی از مردم اینک نسبت به مصرف محصولات ارگانیک تمایل یافته اند و می بایست با افزایش نظارت، اعتماد آنها را بیش از پیش جلب کرد. در کشورهای اروپایی که بیشترین مصرف محصولات ارگانیک را نیز دارند به قانون های مدونی مجهز هستند و برای رویارویی با تخلف های موجود از مجازات هایی چون جریمه نقدی و لغو مجوز افراد متقلب استفاده می کنند در صورتی که در ایران این خلا قانونی احساس می شود. در نبود یک سیستم نظارتی، مصرف کنندگان باید وقت بیشتری برای اطمینان یافتن از ارگانیک بودن محصولات قایل شوند.

**ضرورت اعتمادسازی مصرف کنندگان
انتظار می رود تا افرادی که محصولات ارگانیک مصرف می کنند، مردمانی کنجکاوتر باشند که وقت بیشتری را برای حفظ سلامتی خویش صرف می کنند. آنها می توانند به این منظور شرکت هایی را که با تأیید سازمان استاندارد به دریافت گواهی موفق شده اند، شناسایی و نشان(لوگو) آنها را به خاطر بسپارند. اینک روی بسته محصولات ارگانیک موجود در فروشگاه های ارگانیک، نشان شرکت گواهی دهنده را درج کرده اند. امید است که به زودی سیستم نظارتی این محصولات به وسیله سازمان های مربوطه کامل شود تا مردم بر روی این محصولات نشان ملی را مشاهده و با اطمینان از آن و با خیال راحت به آن محصول اعتماد کنند.

برپایه آخرین آمار، نزدیک به نیم درصد از سطح زیر کشت کشور و حدود 49 هزار هکتار به تولید محصولات ارگانیک اختصاص یافته است در حالی که کشورمان پتانسیلی بیش از این میزان را در اختیار دارد. 65 درصد از محصولات ارگانیک تولید شده در ایران به خارج از کشور به ویژه به کشورهای اروپایی صادر می شوند. البته انتظار می رود تا با ایجاد تعادل میان مصرف داخلی و صادرات این محصولات، مردم کشورمان نیز از مزایای مصرف این محصولات سالم بهره مند شوند.

** لزوم حمایت از تولید محصولات ارگانیک
برای حمایت از تولید محصولات ارگانیک روش های متفاوتی وجود دارد. یکی از آنها بیمه اکولوژیک به شمار می رود. اینک در کشور هیچ شرکت بیمه دولتی و خصوصی در این حوزه وارد نشده زیرا برای شروع این کار نیاز به شناخت و آگاهی شرکت های بیمه به این نوع بیمه است. به طور کلی بیمه های کشاورزی امری پر ریسک محسوب می شوند زیرا عوامل مختلف طبیعی چون میزان بارش، خشکسالی و سرما خطرهایی هستند که محصولات کشاورزی را تهدید می کنند اما در کشاورزی ارگانیک به دلیل مراقبت و کنترل های بیشتر و استواری برپایه دانش هماهنگ با شرایط بومی، ریسک آن به مراتب از کشاورزی رایج کمتر خواهد بود، به همین دلیل می بایست شرکت‌های بیمه را برای ورود به این عرصه تشویق کرد.

**حمایت از شرکت های تولیدکننده سم طبیعی
استفاده از سم های شیمیایی و صنعتی در محصولات ارگانیک ممنوع است. چند شرکت با تولید سم های بیولوژیک و ارگانیک، کشاورزان را در تولید محصولات ارگانیک یاری می رسانند. این شرکت ها با استفاده از دانش بومی به تولید محصولات «زیست سازگار» می پردازند. البته در کشاورزی ارگانیک اصل بر پیشگیری قرار دارد و عملیات کشاورزی به گونه ای اداره می شود تا کمتر مزرعه دچار آفت و خسارت شود. به هر حال باید از این شرکت‌ها حمایت کرد تا در زنجیره تولید محصولات ارگانیک خللی وارد نشود. حمایت از این شرکت ها و توسعه آنها می تواند بستر اشتغال زایی را نیز فراهم آورد و نیز با تولید سم های طبیعی ساخت کشور، موجب جلوگیری از برون رفت ارز از کشور شد. این کار نمونه مناسب برای حمایت از تولید ملی خواهد بود.

**محصولات تراریخته و ریسک استفاده از آن
ایران نیازی به استفاده از محصولات تراریخته ندارد و استفاده از این محصولات با ریسک بالایی روبرو است چرا که یک دستکاری ژنتیکی خاصی در آنها صورت می گیرد که هرگز در حالت طبیعی این اتفاق روی نمی دهد و کارشناسان معتقدند که این ریسک‌ها برای سلامت انسان خطرهایی دارد که در کوتاه مدت قابل ردیابی نیست. از طرف دیگر برای محیط زیست و تنوع زیستی و حفظ گونه های بومی نیز آسیب هایی را به همراه می آورد. اگر طرفداران این محصولات نگران تولید بیشتر هستند می بایست به فکر راه حل هایی مانند کاهش ضایعات و هدر رفت محصولات کشاورزی از مزرعه تا سفره باشند و به کشاورزی اکولوژیک بپردازند زیرا ثابت شده است که در برابر ریسک های محیط زیستی همچون تغییر اقلیم و خشکسالی تاب آوری بیشتری دارند.

«شبنم وثوقی» دبیر انجمن ارگانیک ایران نیز استفاده از محصولات ارگانیک را برای سلامت انسان مفید دانست و بر ضرورت حمایت از این کشاورزی تاکید کرد. در ادامه به دیدگاه های وی در این باره پرداختیم.

**مزایای استفاده از محصولات ارگانیک
محصولات ارگانیک به دلیل آنکه هیچ گونه مواد و سم های شیمیایی و آلاینده ها در تولید آنها به کار نمی رود، برای همگان به ویژه مادران باردار، کودکان و بیماران مفید هستند و در حقیقت فرد با استفاده از محصولات ارگانیک سلامت خود را تضمین می کند و این به معنای عمل به شعار «پیشگیری بهتر از درمان است» به شمار می رود.

**حمایت از کشت محصولات ارگانیک
در تمام دنیا زمانی که فردی، کشت رایج و معمول را انجام می دهد و تصمیم می گیرد تا به طرف کشت ارگانیک روی آورد، از طرف دولت پشتیبانی می شود و این حمایت های مالی و یارانه هایی که دولت پرداخت می کند سبب خواهد شد تا کشاورزان بتوانند این فرآیند را پشت سر بگذارند چون که این مساله، امری هزینه بر است و همچنین به زمان نیاز دارد و برای آنکه کشاورز بتواند از کشت غیرارگانیک به تولید محصول ارگانیک بپردازد حدود سه تا چهار سال طول می‌کشد تا محصولات مزرعه خود را بدون سم های شیمیایی به باربری برساند که این مدت را در کشت ارگانیک دوره گذار می نامند.

**کشاورزان ارگانیک کار، نیازمند حمایت
در کشورهای اروپایی به کشاورزان ارگانیک کار کمک می شود اما این ساز وکار در ایران وجود ندارد و تنها وزارت جهاد کشاورزی تا میزانی به این امر ورود کرده است. کشاورزان در کشت ارگانیک برای مبارزه با مواد شیمیایی و آفت ها باید نهاده ‌ارگانیک تهیه کنند. نهاده های ارگانیک در مقایسه با دیگر نهاده ها بسیار گران تر هستند و در سال های نخستین باید این هزینه به گونه‌ای تامین شود. تمام تلاش انجمن این است که با تعامل سازمان های مختلف مشکل های اقتصادی این بخش از جامعه را برطرف سازد. همچنین تعرفه های گمرکی می بایست برای محصولات ارگانیک کمتر باشد.

**ظرفیت غنی ایران در کشت ارگانیک
ایران پتانسیل و ظرفیت کشت ارگانیک را بسیار بیشتر از میزان کنونی داراست، در برخی منطقه های ایران به صورت طبیعی محصولات ارگانیک وجود دارند که این محصولات با نظارت و حمایت می توانند گواهی بگیرند. بیان مزیت های این محصول ها باید با آگاهی رسانی به مردم صورت پذیرد تا با مفهوم و ویژگی های این حوزه آشنا شوند.

** انجمن ارگانیک ایران و نظارت بر متخلفان
انجمن ارگانیک ایران تفاهم‌نامه‌ای با سازمان حمایت مصرف کنندگان دارد تا متخلفانی که محصولات غیرارگانیک خود را با عنوان ارگانیک می فروشند برخورد قانونی صورت گیرد اما به لحاظ آگاه رسانی و فرهنگ سازی به جامعه بسیار کم کار شده است و در دهمین دوره نمایشگاهی که برگزار شد غرفه هایی با گواهینامه های ارگانیک که گواهی آنها به وسیله کمیته انجمن و هم سازمان میادین و تره بار شهرداری تهران تایید شده بود، حضور داشتند. این نمایشگاه بزرگترین رویداد ارگانیک ایران است.

انجمن ارگانیک ایران یک نشان جمعی دارد و به عنوان نشان تشویقی به تولیدکنندگان ارگانیک که گواهی نامه این محصولات را دریافت کرده اند، ارایه می کند. شرکت هایی که به وسیله سازمان استاندارد و تایید ملی صلاحیت تعیین صلاحیت شده اند اینها گواهی ارگانیک دریافت می کنند و یک کد 18 رقمی به آنها می‌دهند که این مساله قابل پیگیری روی وب سایت انجمن است و فهرست تمام تولید کنندگان محصولات ارگانیک روی وب سایت وجود دارد. مردم می توانند با مشاهده این نشان روی محصولات مختلف از این مساله اطمینان حاصل کنند که این محصول از فیلتر شرکت بازرسی می گذرد.

**رسالت انجمن ارگانیک ایران
انجمن ارگانیک ایران، انجمنی توسعه ای و ترویجی به شمار می رود و تشکلی اقتصادی نیست تا بتواند بازرسی کند و گواهی ارگانیک بدهد و هدف اصلی انجمن این است که با اطلاع رسانی به وسیله برگزاری نمایشگاه و کارگاه‌ها آگاهی مردم را ارتقا دهد.

جنبش جهانی کشاورزی ارگانیک به نام «آیفوام» ifoam که نهادی بین‌المللی و با وظیفه سیاست گذاری استانداردهای ارگانیک است و در کشورها به صورت منطقه‌ای دفتر دارد که ایران در 2014 میلادی توانست، میزبان دفتر این جنبش جهانی باشد و نمایندگی «آیفوام» جهانی را کسب کند.

www.yuzal.com    

محصولات ارگانیک

مزایای مواد غذایی ارگانیک صرف نظر از رژیم غذایی، انتخاب مواد غذایی ارگانیک یک اولویت هوشمندانه است. انتخاب مواد غذایی ارگانیک یک راه موثر برای سلامت شخصی و جهانی است. خرید مواد غذایی ارگانیک فاقد مواد شیمیایی مضر، محتوی مواد مغذی بیشتر، مزه‌ی بهتر و پایداری بیشتر محیط زیست یک کمک مستقیم به بهداشت فوری و آینده‌ای روشن‌تر برای نسل بعدی می‌باشد.

از جمله دلایلی که تولید کنندگان محصولات ارگانیک برای مصرف این گونه محصولات مطرح می‌نمایند می‌توان به این موارد اشاره نمود:

1.اجتناب از مواد شیمیایی

خوردن غذاهای ارگانیک تنها راه برای اجتناب از اثرات سموم شیمیایی در مواد غذایی تجاری می‌باشد. بیش از 600 نوع ماده شیمیایی برای استفاده در کشاورزی در ایالات متحده آمریکا ثبت شده که به مقدار هزاران تن در سال مصرف می‌شود. به طوری که متوسط مواد شیمیایی مصرف شده  در این کشور 7 کیلوگرم برای هر فرد در سال است. بسیاری از این مواد شیمیایی توسط آژانس حفاظت ازمحیط زیست (EPA) قبل از تست گسترده رژیم غذایی مورد تایید قرار گرفت.

2.موجودی مواد مغذی بیشتر

غذاهایی که به صورت ارگانیک تولید می‌شوند مواد مغذی، ویتامین‌ها، مواد معدنی، آنزیم‌ها و ریز مغذی‌های بیشتری نسبت به مواد غذایی که به صورت تجاری رشد کردند، دارند زیرا خاک آن با شیوه‌های پایدار و استاندارد‌های قابل اطمینان مدیریت و تغذیه شده است. مجله‌ی جایگزین و مکمل پزشکی خلاصه‌ای است از 41 تحقیق منتشر شده که ارزش غذایی میوه، سبزیجات و غلات ارگانیک و تجاری را مقایسه کرده و نتیجه‌گیری می‌کند که به طور قابل ملاحظه‌ای بیش از چندین نوع ماده‌ی مغذی در محصولات غذایی ارگانیک موجود است.  

به طور متوسط، مواد غذایی ارگانیک 21.1٪ آهن بیشتر(نسبت به نوع متعارف)، 27٪ ویتامین C ، 29.3٪ منیزیم، 13.6٪ فسفر دارا می‌باشند.

3. مزه‌ی بهتر

مواد غذایی ارگانیک به طور کلی مزه‌ی بهتری دارند زیرا مغذی‌تر هستند و اینکه خاک متعادل تولید سالمی دارد و گیاهان مقاوم‌تری دارند.

4.عدم استفاده از هورمون‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای شیمیایی در تولیدات حیوانی

برای مثال بسیاری از دانشمندان و کارشناسان هشدار داده‌اند که استفاده‌ی بی رویه آنتی بیوتیک‌ها نظیر پنی سیلین و تتراسایکیلین در خوراک دام موجب بروز بیماری‌های اپیدمی می‌شود که در برابر آنتی بیوتیک ها مقاومند.

5. محافظت از اکوسیستم

کشاورزی ارگانیک به پایداری اکوسیستم و کشاورزی متناسب با طبیعت کمک می‌کند. محافظت از خاک و کشاورزی تناوبی زمین کشاورزی را سالم نگه داشته و پرهیز از بکاربردن مواد شیمیایی از اکوسیستم محافظت می‌کند.

6. کاهش آلودگی و حفاظت از خاک و آب

مواد شیمیایی کشاورزی، آفت کش‌ها و کودهای شیمیایی محیط زیست را آلوده کرده و باعث سمی شدن منابع ارزشمند آبی شده، و زمین‌های کشاورزی را نابود می‌کنند. طبق نظر حشره شناس دانشگاه کرنل دیوید پیمنتل، تخمین زده شده که فقط 0.1 درصد آفت کش‌های بکار رفته  به آفات هدف می‌رسند. و (99٪) آن با تمامی تاثیرات سوئی که دارد در محیط زیست باقی می‌ماند.

7. حفاظت از تنوع کشاورزی

امروزه شیوع انقراض گونه‌های جانوری نگرانی اصلی در خصوص محیط زیست است. تخمین زده شده که 75 درصد تنوع ژنتیکی در محصولات کشاورزی در یک قرن اخیر از بین رفته است. تکیه بر یک یا دو نوع از محصولات غذایی موجود فرمولی است که سبب نابودی می‌شود. بطور مثال، در نظر بگیرید که تنها تعدادی انگشت شمار از انواع سیب‌زمینی، بازار کنونی را در دست دارد، این در حالی است که زمانی هزاران گونه سیب زمینی موجود بود. برای مثال در قحطی سیب‌زمینی در تاریخ معاصر ایرلند، جائیکه بیماری بلایت (بیماری سیب‌زمینی) تمامی محصولات را، که شامل تنها چندین گونه سیب زمینی می‌شد،  از بین برد و گرسنگی سبب مرگ میلیون‌ها انسان گردید.